Değerli okurlarım, 

Türklerin Soy Kütüğü adı altında başladığımız yazı dizimize dünya üzerinde kurulmuş olan Türk Devletleri ve Beylikleri hakkında bilgi vermeye çalışarak devam etmek arzusundayım.

Türkiye Cumhurbaşkanlığı forsu üzerinde gösterilen 16 Türk Devletini temsil eden devletlerden kısa kısa bahsedelim.

01- BÜYÜK HUN İMPARATORLUĞU: MÖ 220 MS 216 (TEOMAN) 

Teoman Han tarafından Büyük Hun İmparatorluğu Moğolistan bölgesinde kurulmuştur. Mete Han zamanında Sibirya, Çin Denizi, Japon Denizi ve Hazar Denizi arasında kalan tüm topraklara hakim olunmuştur.

02- BATI HUN İMPARATORLUĞU: MÖ 48-MS 216 ( Pİ)

Mete Hanın ölümünden sonra Büyük Hun imparatorluğu ikiye bölünmüş olup gücünü kaybetmiştir Pi Han Batı Hun imparatorluğu üzerinde etkilerini göstermiş ve 216 yılına kadar hakimiyetlerini sürdürmüşlerdir.

03- AVRUPA HUN İMPARATORLUĞU: 375-469 (BALAMİR)

Avrupa’da kurulan ilk Türk Devleti olup Macaristan topraklarında hüküm sürmüş ve en güçlü hükümdarı Atilla Han olup daha sonraları Avrupa halkı ile kaynaşarak Türklüklerini kaybetmişlerdir.

04- AK HUN İMPARATORLUĞU: 420-552 (AKSUVAR)

Bizans tarihçileri Eftalit, Çin tarhçileri Ak Hing, Hint tarihçileri Sveta Hün diye bahsetmişlerdir. Gobi çölünden Hazar denizi kıyılarına kadar uzanan bir devlet kurmuşlardır. Daha sonradan Göktürk ve sasaniler tarafından işgal edilip tarih sahnesinden silinmişlerdir.

05- GÖKTÜRK KAĞANLIĞI: 552-745 (BUMİN KAĞAN)

Tarihte Türk adını bu günki şekli ile ilk kullanan Göktürk’lerdir. Orta Asya ve Çin topraklarında hükümranlıkları sürmüştür. Orhun yazıtlarında Göktürkler ve Türk topluluklarından bahsedilmiştir. Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.

06-AVAR KAĞANLIĞI: 565-835 (I. BAYAN)

Macaristan, Slovakya, Hırvatistan, Slovenya, Romanya ve Sırbistan topraklarında kurulan Avar Türk Devleti 1.Bayan Han tarafından kurulmuştur. 10 ncu yüzyıl başlarına kadar hakimiyetleri devam etmiştir. Kostantine polis (İstanbul) ilk Avarlar tarafından kuşatılmış devlet içindeki diğer kavimlerin desteğini çekmesi üzerine alınamadan geri dönülmüştür.

07- HAZAR KAĞANLIĞI: 651-983 (BÖRİ ŞAD)

Bizans kaynaklarına göre Hazar Türk devletinden bahsedilmekte olup Hazar denizinden, van gölünden Karadeniz kıyılarına Macaristan topraklarına kadar geniş bir alanda hükümranlık sürmüşlerdir.

08- UYGUR KAĞANLIĞI: 745-1368 (KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN)

Çin kaynaklarında Şahin şeklinde hucum eden Türkler olarak gösterilen Uygar Türkleri Dokuz oğuz boyundan meydana gelmiş bazı Tarihçiler tarafında Dokuz oğuzlar diye adlandırılmıştır. Türklerde geniş tarım örnekleride Uygur Devleti zamanında görülmüş hayvancılık yanında tarım ilede uğraşmışlardır. Göçerliğe son verip şehirler kurmuşlardır.

Tibetlilerin ve moğalların akınlarına dayanamayan Uygur Türkleri vatanlarını terk etmek mecburiyetinde kalmışlar ve dağılarak göçler başlamıştır. 

09- KARAHANLI DEVLETİ: 840-1212 (BİLGE KÜL KADİR HAN

Doğu Türkistan toprakları üzerinde Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur. Uzun yıllar bu topraklar üzerinde hakimiyetlerini sürdürmüşlerdir. Bazı Tarihi kaynaklar Karahanlı Devletine İlekhan Krallığı da demişlerdir. 

10- GAZNE DEVLETİ: 962-1183 (ALP TİGİN) 

Maveraünnehir, Hindistan'ın kuzeyi ve Horasan topraklarında Alp Tigin han tarafından kurulmuştur. Bu topraklarda daha öncelerde yaşayan Fars ve Samanilerin etkisinde kalan Türkler zaman içersinde özelliklerini kaybetmişlerdir.

İslamiyeti yaymak için çok savaşlar yapmışlar. Gurlu denilen bir kavmin savaş sonunda Gazne hükümdarı Hüsrev Melik Han’ın esir düşmesiyle Tarih sahnesinden silinmiştir.

11- BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ: 1040-1157 (TUĞRUL)

Selçuku Devletini ve Anadolu Selçuklularını tarihimizde büyük bir yeri olması nedeni ile önümüzdeki hazırlayacağımız yazımızda geniş bir şekilde anlatmaya çalışacağım. Selçuklu Devleti Osmanlı Devletine açılan bir kapı ve devamı gibidir. Anadolu üzerinde uzun yıllar hakimiyet sürdürmüşlerdir.

12- HAREZMŞAHLAR DEVLETİ: 1097-1231 (KUTBEDDİN MUHAMMED)

Orta Asya ve Harezm bölgesinde kurulan Bir Türk-İslam devletidir.  Anadolu Selçukluları kendilerine tabi olmayan Harezemşahları Yassı Çemen savaşında yenilgeye uğratmış olup 1231 yılında hakimiyetlerine son vermişlerdir.

13- ALTIN ORDU DEVLETİ: 1236-1502 (BATU HAN)

Altınorda bir Türk Moğol imparatorluğudur. Cengiz Han topraklarını pay ederken Seyhun ırmağı ve Balkaş gölü etrafındaki toprakları büyük oğlu Cuci Han’a vermiş daha sonradan Cuci Han oğlu Batu Han topraklarını genişleterek büyük bir imparatorluk kurmuştur.

1260 lı yıllarda zamanın en büyük kenti olan Saray Berke Şehrini kurmuşlardır. Timur Han tarafından çok savaşlara sahne olan bu topraklarda Altınordu devleti çok güçsüz düştü ve parçalanarak Kazan,kırım,astrahan,Nogay ve Sibir hanlıklarına bölündü. İşte bu savaşlar sonunda bölünmeler Rusya çarlığını bağımsız kalmasına neden oldu. 1502 yılında Altınordu devleti tarihten silindi.

14- TİMUR İMPARATORLUĞU: 1368-1501 (TİMUR)

Orta Asya ve Türkistan üzerinde kurulan en büyük Türk- Moğol Devletidir.

Çağatay Han emiri Timur han tarafından kurulmuştur. İslam Mimarisi en parlak dönemini yaşamıştır. Çağatay Türkçesi kültür dili haline gelmiştir.

Timur Semerkantı başkent yapmış ele geçirdiği tüm şehirlerdeki alimleri,bilim adamlarını burada toplamıştır. Kazak, Özbek ve Türkmenlerin bu güne kadar uzanan temelleri Timur zamanında atılmıştır.1500 lü yıllarda Timur İmparatorluğuna Özbekler son vermişlerdir.

15- BABÜR İMPARATORLUĞU: 1526-1858 (BABÜR)

1526 yılında Hindistan topraklarında Babür Han tarafından kurulan Babür dünya nufusunun dörte birine hükmetmiş büyük bir imparatorluktur.  18 nci yüzyılın başlarına kadar hüküm süren Babür idari ve ekenomik olarak zayıflamış 1858 yılında İngilizlerin bölgeyi işgal etmeleri üzerine Büyük Britanya hakimiyetine girmişlerdir.

16- OSMANLI İMPARATORLUĞU: 1299-1922 (OSMAN GAZİ)

Osmanlı İmparatorluğunu ayrı bir yazı dizisinde anlatmaya çalışacağım.

Önümüzdeki günlerde Anadolu da ve diğer topraklar üzerinde söz sahibi olmuş ve belli çevrelerde hükümranlığını sürdürmüş olan Beyliklerden bahsedeceğiz.

Faydalandığımız eser kişi ve bilgileri yazı dizimizin sonunda sizlere bildireceğim. Yılların verdiği okuduğumuz birikimlerimizi sizlerle paylaşmak ve kısa kısa da olsa tarihimizi hatırlatmak arzusu ile başladığımız bu yazı dizilerimizin faydalı olması dileğimizdir. Sürçülisan edersek affola.

Hoş kalın hoş çakalın…

İdris ANARAT